Mesleme Bin Muhalled Kimdir?
مَــسْــلَــمَــةُ بْــنُ مُــخَــلَّــد
Baba Adı : Muhalled bin Sâmit.
Anne Adı : Mendus bint-i Amr el-Hazreci dir.
Doğum Tarihi ve Yeri : Tarih ihtilaflıdır. Medine doğumludur.
Ölüm Tarihi ve Yeri : Hicretin 62. Miladi 682 yılında Mısır veya Medine’de vefat etti. Kuvvetli görüş Mısır’ın İskenderiye şehrinde öldü.
Fiziki Yapısı : Bilgi yok.
Eşleri : Ümmü Külsüm bint-i Sehl bin Amr.
Oğulları : Bilgi yok.
Kızları : Mendus, Ümmü Sehl, Ümmü Cemil, Ümmü Hasan, Hammede.
Gavzeler : Resûlullâh (s.a.v)’ın zamanında çocuk idi. Ondan sonraki harblere katıldı. Mısır ve Suriye’de ki, harplere katıldı.
Muhacir mi Ensar mı : Ensâr’dan dır.
Rivayet Ettiği Hadis Sayısı : Rivayeti var, sayısı belli değildir.
Sahabeden Kim ile Kardeşti : Bilgi yok.
Kabile Neseb ve Soyu : Mesleme bin Muhalled bin es-Sâmit bin Niyar bin Levzen bin Abdivüd bin Zeyd bin Sâ’lebe bin Hazrec bin Saide bin Kâ’b bin Hazrec el-Ensariy el-Hazreciy es-Saidi dır.
Lakap ve Künyesi : Ebû Ma’n, Ebû Said, Ebû Ma’mer, Züraki dir.
Kimlerle Akraba idi : Bilgi yok.
Mesleme Bin Muhalled'in Hayatı
Mesleme bin Muhalled (r.a), Hicretin birinci yılı, Miladi 622 yılında Medine’de dünyaya geldi. Resûlullâh (s.a.v) Medine’ye geldiği zaman dört, hatta on dört yaşında olduğunu söylediği de rivâyet edilmektedir. Daha çok Ebû Ma’n künyesiyle anılmakla beraber, Ebû Said, Ebû Ma’mer gibi künyelerle de tanındığı nakledilmektedir. Asr-ı Saâdet’de ve ilk üç halife zamanındaki hayatında dair yeterli bilgi bulunmamaktadır.İbn-i Hacer el-Askalani el-İsabesinde ki bilgileri şöyle aktarır:Mesleme bin Muhalled bin es-Sâmit bin Niyâr bin Levzân bin Abdi Vüdd bin Zeyd bin Sâ’lebe bin el-Hazrec bin Saide el-Ensâri el-Hazreci. Ona “Züraki”de denilir. Künyesi Ebû Said’dir. İbn-i es-Seken, Ebû Nuaym ve kimileri onu sahabiler arasında saydılar.İbn-i es-Seken dedi ki: “-Resûlullâh (s.a.v)’den bir çok hadis rivâyet etti. Bunlardan hiç- birisi simâan işitib rivâyet etmek suretiyle söylenmemiştir!”böyle anlattı.Ebû Nuaym, İbn-i Mekhûl’den tahricine göre dedi ki:“-Ukbe bin Amr, devesine binip Mısır valisi olan Mesleme’ye gitti ve şöyle dedi:“-Hani bir gün Resûlullâh şöyle buyurmuştu, hatırlıyorsun değil mi: “-Kim Müslüman bir kardeşinin kendisine arkadan sövdüğünü bilip de bunu gizlemek suretiyle yüzüne vurmazsa, Allâh onu kıyamet gününde ateşten gizler!”Mesleme bin Muhalled: “-Evet!”dedi.Ukbe bin Amr da şöyle cevab verdi: “-İşte ben de seni bu sebeble kendime kardeş edindim!”dedi.Yine Ebû Nuaym, Veki’ tarıkıyla Mûsâ bin Ali, babası, Mesleme bin Muhalled’den tahricine göre dedi ki: “-Ben, Resûlullâh Medine’ye geldiği zaman doğdum. Resûlullâh, ben on yaşında iken öldü!”Ahmed İbn-i Hanbel de bunu böyle rivâyet etti; şöyle dedi: “-Mesleme’nin sohbeti yoktur!”Ğaliba özel sohbeti murad etti.İbn-i er-Rebi’ el-Cizi, bunu iki varyanıttan tahric etti: Birincisinde onun hakkında böyle söyledi, diğerinde ise şöyle dedi:Resûlullâh Medine’ye, ben ondört yaşında iken geldi, öldüğü zaman ben ön dört yaşındaydım!”şunu da ekledi:“-Mısırlıların, ondan iki hadis rivâyeti vardır. “-Kadınların halhal takmasını sağlayın!” Fakat bunda semâ’ı Hadisi işiterek naklettiği tasrih edilmemiştir.İkincisi ise; Hicret yılında doğmuştur.Muhammed bin er-Rabi’ der ki:“-Mısır valiliğine atandı. Mısır ve Mağribe birden hükmeden ilk kişi odur. Bu Muâviye’nin hükümdarlığı devrinde olmuştur. Oğlu Yezid bin Muâviye’nin saltanatının başlanğıcında da durum böyle devam etti. Hicri 62. yılda Mısır’da vefat etti.İbn-i er-Rebi’ der ki: “-Yezid bin Muâviye’nin Mısır valiliğini yaptı. Orada öldü!”bu İbn-i Hibban ile İbn-i Berki’nin görüşüdür. Vâkidi ise, Medine’ye dönüp Hicri 62 yılında orada öldüğünü bildirdi.İbn-i es-Seken der ki: “-Mısır halkına mescidlerde minareler bina eden ilk kişi odur!”Muhammed bin er-Rebi’ Dımâm bin İsmail târikıyla Ebû Kabil’den tahricine göre dedi ki:“-Hanzale’ye Mısır valisini kastediyordu ona bir adam gönderdi. Bir şeyh şöyle dedi: “-Eğer cesedinde kamçı yeri olsaydı, mutlaka seni döverdim!”Ebû kabil, ona şöyle dedi: “-O neden?”diye sordu.O da şöyle cevap verdi:“-Sen bir kâhinsin. Durmadan şöyle diyorsun: “-Son gelen son gelen kötüdür diyorsun!”Ebû Kabil şu cevabı verdi:“-Bunu söyleyen ben değilim, onu Mesleme bin Muhalled’den duy-dum;bunu o söylemiştir. Denize gönderdiklerini çoğaltmıştı. Askerler de bunda hoşlanmamıştı. Bu direklerin üstüne çıkmış şöyle diyordu: “-Ey Mısırlılar! Benden intikam alamadınız! Vallâhi yardımınızı arttırdım, sayınızı çoğalttım. Düşmana karşı gücünüzü de arttırdım. Şunu iyi bilinki; Ben, benden sonra gelecek olanlardan hayırlıyım! Sonunda gelen var ya? Sonunda gelen kötüdür!”Başka bir metinde ise şöyle geçer: “-Nefsim yedi kudretinde olan Allâh’a yemin ederim ki; bir zaman gelecek, o son gelecek olan, gelecektir! İşte o son gelecek olan kötüdür! Sizden her kim yerde tünel kazıb da kaçmaya gücü yeterse yapsın!” 1Mesleme bin Muhalled (r.a)’ın sahâbe olmadığını iddia edenler de vardır. Bunlara göre, Mesleme (r.a), Resûlullâh zamanında daha küçük bir çocuktu. Bu itibarla, ondan hadis rivâyet etmemiştir. Demektedirler. Fakat ekseri ulemâ onun sahabi olduğunda birleşmekredirler. Mesleme bin Muhalled (r.a), gerek Resûlullah (s.a.v) ve gerekse ilk iki halife zamanında henüz çocuk ve genç yaşlarında idi.Buna rağmen, Hz.Ömer’in hilafetinin son zamanlarında Suriye ve Filistin taraflarındaki orduda savaşlara iştirak ederek kendisindeki fitri kumandanlık vasfının olduğunu göstermiştir. Bu arada Amr İbn-i Âs’ın kumandasındaki ordu ile Mısır’ın Fethi’nde aktif olarak bulunmuştur. Mısır halkına kendini sevdiren, Mesleme bin Muhalled, burayı âdeta ikinci vatanı yapmıştır.Hz.Osman’ın hilafeti zamanında Mesleme bin Muhalled, Afrika’nın Mağrib bölgesindeki savaşlarda bulunmuş ve buraların fethinde önemli roller oynamıştır.Hz.Ali (r.a) halife olduğu zaman bir ara Mısır’da emirlik yapmış, Hz.Ali (r.a) ile Muâviye arasındaki hakem olayı sırasında, Mesleme bin Muhalled, Mısır’da Hz.Ali’nin emirlerinden biri idi. Amr İbn-i Âs, Hakem olayında gereken rolünü oynadıktan sonra Filistin’e geri döndü. Buradan, Mısır’da bulunan eski tanıdık kumandanlara, bilhassa Mesleme bin Muhalled ile Muhammed bin Hudeyc’e birer mektub yazarak Mısır genel valisi Muhammed bin Ebi Bekr’e muhalefet etmelerini istedi. Onlarda Amr İbn-i Âs’ın isteği üzerine Muhammed bin Ebi Bekr’e karşı cephe alarak Amr İbn-i Âs’ın Muâviye adına iki bin kişilik bir ordu ile Mısır’ı zabt etmesini kolaylaştırdılar. 2Başka bir kaynakta şöyle denilir:Mısır fetihlerinden sonra orada bir süre kaldı. Daha sonra Medine’ye döndü. Hz.Osman’ın kan davasını güdenlerden olduğu için Ali bin Ebû Tâlib’in halifeliğini tanımadı. Bu yüzden Hicretin 36. Miladi 656-57 yılla-rında Hiribtâ (Haribtâ) mevkiinde toplanan muhalifler arasında bulundu-ğundan Hz.Ali’nin Mısıra vali tayin ettiği Kays bin Sa’d’a biat etmedi ve ona muhalefetini sürdüreceğini bildirdi.Bu hareketlerinden oldukça memnun olan Muâviye bin Ebû Süfyan, Mesleme ile Muâviye bin Hudeyc’e mektub yazarak hem kendilerine teşekkür etti hem de onlara çeşitli menfaatler vaad ederek bu tavırlarının devamını istedi. Mesleme ise, yazdığı cevabta Allâh rızası ve Osman’ın intikamını almaktan başka bir amaçlarının olmadığını, bunun için kendi-lerine acele yardım göndermesini bildirdi. Mesleme’nin Sıffın Savaşı’nda bulunduğu şübhelidir.Muâviye zamanında Mesleme bin Muhalled, başlangıçta Mısır da bir müddet emirlik yaptı. Daha sonra İfrikiye’nin idaresi de ona verildi. İfriki-ye ve Mağrib’de fetihle görevlendirilmiş olan Ukbe bin Nafi’i bu görevden alarak yerine Ebû’l-Muhacir Dinâr el-Ensâri’yi tayin etti. Muâviye bin Hudeyc’i de Celûle’ye gönderdi. Hâlid bin Sabit el-Fehmi’yi Mağrib’e Hasan bin Nu’mân el-Ğassani’yi ise İfrikiye’yi fethe memur etti. Hicri 60. Miladi 680 yılında Âbis bin Said’i Mısır’da vekil bırakarak İskenderiye’ye gitti. Aynı yıl Muâviye bin Ebû Süfyan vefat edince Yezid bin Muâviye onu Mısır ve İfrikiye valiliğinde tutarak kendisi için biat almasını istedi.Mesleme bu işi Âbis bin Said’e verdi. Kendisine karşı Abdullah bin Amr, bin Âs’dan başka direnen olmadı. Daha sonra Âbis’in baskısı ile Abdullah da biat etti. Mesleme bin Muhalled, Mısır’a döndüğü zaman kazâ ve şurta teşkilâtlarının başına Âbis’i getirdi. Mesleme’nin Mısır ve İfrikiye valiliği tam on altı yıl sürdü. Mesleme’nin Hicri 62. yılın Zilkade ayında, Miladi 682 yılının Temmuz ayında Mısır’ın İskenderiye şehrin’de vefat ettiği belirtilmektedir.Mısır mescidlerine ilk defa minare yaptıran kişi Mesleme bin Muhalled (r.a)’dır. İyi bir Kûr’ân hafızı olan Mesleme’den Ebû Eyyüb el-Ensâri ile Ebû Kabil Hay bin Hâni el-Meâfiri, İbn-i Sirin ve Hişâm bin Ebû Rukayye gibi Mısırlı muhaddisler birkaç hadis rivayet etmiştir. 3Mesleme bin Muhalled’in Muâviye bin Ebû Süfyân’in vefatından bir müddet sonra rivâyete göre, Medine’ye geri dönerek burada Hicri 62. Miladi682 yıllarında, Yezid bin Muâviye zamanında vefat etti. Fakat diğer kuvvetli bir rivayete göre ise aynı tarihte Mısır’da vefat etmiştir.Mesleme bin Muhalled’in bütün ömrü Mısır da savaşlarda geçmiştir. Bu arada kendini Mısır halkına sevdirerek onların sayğı ve hürmetlerini kazanmıştır. Mesleme (r.a)’ın en önemli özelliği Mısır ve Mağrib bölgesin-deki İslâm cemâatinin ilklerinden olmasıdır.Mesleme bin Muhalled (r.a)’ın âilesi ve çocukları hakkında bir kayıt bulunmamaktadır. Fakat kendisi tarihte önemli iz bırakan bir sahabidir.Şübhesiz ki, en doğrusunu Allâh bilir. Allâh, onlardan razı olsun.1- İbn-i Hacer el-Askalani el-İsabe-5-339-340-No-79952- Ashâb-ı Kirâmın Meşhurları-Hayati Ülkü-547-548
3- Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi-29-319-320